Six Yiddish-Language Poets: Avi Fried, Aliza Greenblatt, Rokhl Korn, Abraham Nahum Stencl, Leyzer Volf, and Rajzel Zychlinsky
Translated by: Avi Fried, Caleb Sher, Joseph Reisberg, Jordan Lee Schnee, Roberta Newman, and Susan Cohen
.
Brukhim habo’im, welcome, to issue twenty-eight of The Loch Raven Review Poetry Translations. We invite you to explore selected works of six Yiddish-language poets, links in a goldene keyt, a golden chain of literary tradition spanning, in this particular gathering, from interwar Eastern Europe to the contemporary United States. In this issue, six translators champion writers they love— they have read their work closely, carefully so as to carry over not only a language, but a whole culture and world.
Yiddish is first recorded as a written language around a thousand years ago. The golden age of Yiddish literature and publishing was about a hundred years between the 1870s and 1970s, and some of the major literary centers included Warsaw, Vilnius, New York City, Buenos Aires, and Tel Aviv.
The Holocaust was an unimaginable destruction of a Yiddish-speaking civilization across Europe. In the postwar USSR, the Yiddish culture was oppressed by Stalin and leading writers and intellectuals were murdered, while Yiddish and other diasporic Jewish languages were suppressed in the state of Israel.
But despite misconceptions, Yiddish has never been a “dead language” in all the centuries of its existence and today hundreds of thousands of people, mainly Hasidic Jews, speak in mame loshn, the mother tongue.
With recently revived interest in Yiddish especially among younger people, the future is bright for Yiddish translation. For some of the six translators represented here, this issue marks their translation debut. Others have had more time to develop the deep attention, rigorous research, and open ears that translation requires.
Modern Yiddish literature has experimented with many different styles over the course of its relatively short existence, and the translations here are just a sampling. Jordan Lee Schnee carries over into English the surreal lines of Abraham Nahum Stencl’s poetry. By contrast, Caleb Sher translates the concise lyrics of Aliza Greenblatt’s love poems. Coincidentally, three translators have chosen poets who fled to the Soviet Union during World Word II— but despite some biographical similarities, their styles range widely. One translator, Avi David Fried, has even translated his own contemporary Yiddish poetry.
We present the translations here as well as the poems in the original Yiddish, which is written with a variant of the Hebrew alphabet. In the Jewish tradition, the letters of the Hebrew alphabet are seen as containing much beauty and sanctity, even predating the creation of the universe itself. In addition, we present transliterations in the standardized academic dialect, so all readers can access the sounds and rhythms of Yiddish.
Thank you to all these wonderful translators for entrusting us with their work. I wish to thank Poetry Translations Editor Danuta E. Kosk-Kosicka for giving me this opportunity, guiding me through the selection process and for offering her valuable feedback and support. I would also like to thank Baltimore poet and dear friend Shirley J. Brewer for connecting us.
Mit vareme grusn, with warm wishes,
Joseph Reisberg, Guest Co-Editor
.
Avi Fried
translated by Avi Fried
“It Exists”
There is….
It exists…
There is a valley
There is a hill
There is a river
And I’m right in the middle of a sticky –
a tangible situation.
And a situation will most definitely become a happening.
I search for the letters…
I examine the letters….
And between them, between them
– a tiny flame.
And if I would speak –
All the letters would dance.
Dance inside my mouth.
There is…
It exists..
There’s a distinction
There’s a difference..
Between a valley
Between a hill
Between a river…
.
עס איז דאָ
עס איז דאָ
איז פֿאַראַן
איז פֿאַראַן אַ טאָל
איז פֿאַראַן אַ באַרג
איז פֿאַראַן אַ טײַך
און איך בין אין סאַמע מיטן אַ קלעפּעדיקע אַ ממשותדיקע מצבֿ
און אַ מצבֿ וועט דווקא יאָ ווערן אַ מעשׂה
איך זוך די אותיות
איך באַקוק די אותיות
צווישן זיי, צווישן זיי
אַ פֿלעמל
און אויב איך וואָלט גערעדט
טאַנצן אַלע אותיות צוזאַמען
טאַנצן זיי אין מויל אַרײַן
עס איז דאָ
איז פֿאַראַן
איז פֿאַראַן אַ חילוג
איז פֿאַראַן אַן אַנטערשייד
צווישן אַ טאָל
צווישן אַ באַרג
צווישן אַ טײַך
.
es iz do
es iz do
iz faran
iz faran a tol
iz faran a barg
iz faran a taykh
un ikh bin in sama mitn
a kepedike
a memashushdike matzev
un a matzev vet dafke yo vern a mayseh
ikh zukh di oysyes
ikh bakuk di oysyes
tsvishin zikh, tsvishin zikh
a fleml
un oyb ikh volt geredt
tantsn ale oysyes tsuzamen
tantsn zey in moyl arayn
es iz do
iz faran
iz faran a khilug
iz faran an antersheyd
tsvishin a barg
tsvishin a tol
tsvishin a taykh
.
.
Aliza Greenblatt
translated by Caleb Sher
From a Letter
Today the sun was swallowed up
By heavy clouds —
In my heart a sudden song was sung
By seven suns;
Outside whole mountains stand of snow
And it’s freezing —
Yet tenderly my heart was touched
By summer.
— — — — — — — — — — — — — —
Do you want to know how this miracle
Transpired?…
.
פון אַ בריװ
שװערע װאָלקנס האָבן הײנט די זון
— פאַרשלונגען
אין מײן האַרצן האָבן זיבן זונען זיך
;צעזונגען
אין דרױסן ליגן גאַנצע בערג מיט שנײ
— און עס פרירט
דאָך האָט אַ זומער־לעב מײן האַרץ
.באַרירט
— — — — — — — — — — —
װילסטו װיסן װי ס’איז דער נס
…?געשען
.
The Sun Still Shines…
Come quickly, my dear beloved,
While the sun still shines.
But a few minutes remain,
“Today” will soon decline.
The bright-gold goblet stands full,
Filled up with red wine.
Come, drink it down to the last drop,
And let today be consecrated time.
.
…די זון נאָך שײנט
,קום אױף גיך, דו ליבער מײנער
.װײל די זון נאָך שײנט
,ס’זענען פאַרבליבן בלױז מינוטן
“.באַלד פאַרגײט דער „הײנט
,שטײט דער גין־גאָלד כוס אַ פולער
.פול מיט רױטן װײן
,קום, און טרינק אױס ביז אײן טראָפּן
.און זאָל הײנט יום־טוב זײן
.
Di Zun Nokh Shaynt…
Kum af gikh, du liber mayner,
vayl di zun nokh shaynt.
S’zenen farblibn bloyz minutn,
bald fargeyt der “haynt.”
Shteyt der gin-gold kos a fuler,
ful mit roytn vayn.
Kum, un trink oys biz eyn tropn,
un zol haynt yontef zayn.
.
And Maybe Just?…
Maybe the sun did not shine;
The flower did not bloom,
And I did not write
A love song for you?
And maybe just
Nothing never was?
The waves did not whisper,
The sea did not sigh;
You had not loved me —
And left me high and dry.
And maybe just…?
.
…?און אפשר גאָר
;אפשר האָט די זון ניט געשײנט
,די בלום האָט ניט געבליט
און איך האָב ניט געשריבן
?צו דיר אַ ליבע־ליד
און אפשר גאָר
?איז גאָרנישט נישט געװען
,די כװאַליעס האָבן ניט געמורמלט
;דער ים האָט ניט גערױשט
— דו האָסט מיך ניט געליבט
.און איך בין ניט אַנטױשט
?…און אפשר גאָר
.
Un Efsher Gor?…
Efsher hot di zun nit geshaynt;
di blum hot nit geblit,
un ikh hob nit geshribn
tsu dir mayn libe-lid?
Un efsher gor
iz gornisht nisht geven?
Di khvalies hobn nit gemurmlt,
der yam hot nit geroysht;
du host mikh nit gelibt—
un ikh bin nit antoysht.
Un efsher gor?…
.
Rokhl Korn
translated by Joseph Reisberg
Kheshvn
The fresh, black raised rows of earth
lie humble and tired under the autumnal sun,
like the laboring woman in her childbirth,
who smiles meekly from beneath her pain
and is already prepared to be a mother again.
The crows are convening for the celebration,
strolling with measured, dancing steps,
searching for the excavated worms with their clever black eyes,
and shaking their heads, like old aunts
while they chew pieces of honey cake with their blue gums:
“Don’t worry, it’s just some pain, like the white dew,
and soon you will live to see pride, soon,
even before the swallows come with their sharp tails
to shear the first wool off the spring sky.”
.
חשװן
,די פֿרישע, שװאַרצע סקיבעס ערד
,ליגן הכנעהדיק און מיד אַנטקעגן אָסיענדיקער זון
,װי די געװינערינס אין זײער ערשטער קימפּעט
װאָס שמײכלען שטיל אַפֿער פֿון זײער װײטיק
.און זענען גרײט שױן נאָך אַמאָל צו װערן מאַמעס
,עס זענען זיך צונױפֿגעקומען װראָנעס צו דער שמחה
,שפּאַצירן מיט געצײלטע, טענצלדיקע שריט
זוכן מיט שװאַרצע, קלוגע אױגן די אױסגעגראָב’נע װערים
און שאָקלען מיט די קעפּ, װי אַלטע מומעס
:בשעתן קײען שטיקלעך לעקעך מיט די בלאָע יאַסלעס
,נישקשה, ס’איז דער װײטיק, װי די װײסע ראָסע”
,און באַלד װעסטו דערלעבן נחת, באַלד
נאָך אײדער ס’װעלן שװאַלבן מיט די שאַרפֿע עקן
“.אָפּשערן די ערשטע װאָל פֿון פֿרילינגדיקן הימל
.
Kheshvn
Di frishe, shvartse skibes erd,
lign hakhnoedik un mid antkegn osiendiker zun,
vi di gevinerins in zeyer ershter kimpet,
vos shmeykhlen shtil afer fun zeyer veytik
un zenen greyt shoyn nokh amol tsu vern mames.
Es zenen zikh tsunoyfgekumen vrones tsu der simkhe,
shpatsirn mit getseylte, tentsldike shrit,
zukhn mit shvartse, kluge oygn di oysgegrob’ne verim
un shoklen mit di kep, vi alte mumes
beshasn kayen shtiklekh lekekh mit di bloe yasles:
“Nishkoshe, s’iz der veytik, vi di vayse rose,
un bald vestu derlebn nakhes, bald,
nokh eyder s’veln shvalbn mit di sharfe ekn
opshern di ershte vol fun frilingdikn himl.”
.
I Had Wanted to See Your Mother Once
I had wanted to see your mother once
and kiss her hands—
likely she would have found you in my eyes
and all your words, which I hid in my gaze
and maybe she would have greeted me
with that smile, quiet, clever,
that always blooms on the lips of mothers,
when their love for a son is confirmed
by other women.
But maybe—
maybe her look would warn me,
(mothers always know more than other women)
of the wild sorrow
and hard luck
of loving her son.
I had wanted to see your mother once
and kiss her hands.
.
איך װאָלט געװאָלט אַמאָל דײן מאַמען זען
איך װאָלט געװאָלט אַמאָל דײן מאַמען זען
–און איר קושן די הענט
מסתמא װאָלט זי אין מײנע אױגן דיך געפֿינען
.און אַלע דײנע װערטער, װאָס כ’האָט אױסבאַהאַלטן אין מײן בליק
און אפשר װאָלט זי מיר אַנטקעגנגעקומען
,מיט אַ שמײכל, אַ שטילן, אַ קלוגן
,װאָס בליט תמיד אױף ליפּן פֿון מאַמעס
,װען זײ פֿילן באַשטעטיקט דורך אַנדערע פֿרױען
.זײער ליבע צום אײגענעם זון
–און אפשר גאָר
,און אפשר װאָלט מיך געװאָרנט איר בליק
(מאַמעס װײסן שטענדיק מער, װי אַנדערע פֿרױען)
פֿאַר דעם װילדן צער
און דעם האַרבן גליק
.צו ליבן איר זון
איך װאָלט געװאָלט אַמאָל דײן מאַמען זען
.און איר קושן די הענט
.
Ikh Volt Gevolt Amol Dayn Mamen Zen
Ikh volt gevolt amol dayn mamen zen
un ir kushn di hent—
mistome volt zi in mayne oygn dikh gefinen
un ale dayne verter, vos kh’hot oysbahaltn in mayn blik.
Un efsher volt zi mir antkegngekumen
mit a shmeykhl, a shtiln, a klugn,
vos blit tomid af di lipn fun mames,
ven zey filn bashtetikt durkh andere froyen,
zeyer libe tsum eygenem zun.
Un efsher gor—
un efsher volt mikh gevornt ir blik,
(mames veysn shtendik mer, vi andere froyen)
far dem vildn tsar
un dem harbn glik
tsu libn ir zun.
Ikh volt gevolt amol dayn mamen zen
un ir kushn di hent
.
On My Shoes
On my shoes the clay from Bashkir,
from Karakum desert the glowing-hot sand,
the muck of Russian villages and cities,
and the light-gray dust of Uzbek land.
The dried blood of the Polish roads,
the dust and ash of burnt remains,
and the angel hides his face as he guides me
from border to border to this last shore of weeping.
And I still don’t know where I will spend the night
and where my home will be tomorrow,
which distant wanderings will paste
my shoes with blood, with sand, and with clay.
Not long ago I saw the house of my mother,
the trees in the orchard with roots in the air—
a Russian soldier had sawn them into pieces
for firewood in the quiet orphaned yard.
I also saw the cat with wild eyes,
who still searches for where my mother went—
then we were standing right across from each other,
until the soldier chased her away with a rod.
After a while I saw her again on the tip of my roof,
the distant memory of petting in her gaze,
and her back bent upwards,
like she was making a bridge to heaven over an abyss.
On my shoes the clay from Bashkir,
from Karakum desert the glowing-hot sand,
the muck of Russian villages and cities,
and the light-gray dust of Uzbek land.
The dried blood of the Polish roads,
the dust and ash of burnt remains,
and the roads are like silent spouses
to my tired steps in the time of goodbyes.
Nobody has anything more to give,
nobody will say: “My child, come inside”—
I am truly a stranger everywhere and my only home
is my mother’s last cry.
1946
.
אױף מײנע שיך
,אױף מײנע שיך פֿון באַשקיריען דאָס לײם
,פֿון קאַראַקום־מדבר דער גלי־הײסער זאַמד
,די בלאָטע פֿון רוסישע דערפֿער און שטעט
.און דער העל־גראָער שטױב פֿון אוזבעקישן לאַנד
,דאָס פֿאַרטרוקנטע בלוט פֿון די פּױלישע װעגן
,דער שטױב און דאָס אַש פֿון פֿאַרברענטן געבײן
און ס’פֿאַרשטעלט זיך זײן פּנים דער מלאך, װאָס פֿירט
.מיך פֿון גרעניץ צו גרעניץ צום ברעג פֿון געװײן
,און כ’װײס נאָך נישט אַלץ, װוּ כ’װעל נעכטיקן הײנט
,און װוּ ס’װעט זײן מאָרגן מײן הײם
װוּ װעל איך באַקלעבן אױף װײטערן װאַנדער
.מײנע שיך מיט בלוט, מיט זאַמד און מיט לײם
,כ’האָב געזען דאָ נישט לאַנג די שטוב פֿון מײן מאַמען
– די בײמער אין סאָד מיט די װאָרצלען אַרױף
עס האָט זײ צעזעגט אַ רוסישער זעלנער
.אױף האָלץ אין דעם שטילן פֿאַריתומטן הױף
,כ’האָב געזען אױך די קאַץ מיט פֿאַרװילדערטע אױגן
– װאָס זוכט דאָרט נאָך אַלץ פֿון מײן מאַמען די טריט
,זענען מיר דאַן געשטאַנען אײנע קעגן דער צװײטער
.ביז ס’האָט זי דער זעלנער פֿאַריאָגט מיט אַ רוט
,כ’האָב געזען זי נאָך לאַנג אױפֿן שפּיץ פֿונעם דאַך
,ס’האָט װײטע דערמאנונג געגליט אין איר בליק
,און ס’האָט זיך איר רוקן געבױגן אַרױף
.װי איבער אַן אָפּגרונט צום הימל די בריק
,אױף מײנע שיך פֿון באַשקיריען דאָס לײם
,פֿון קאַראַקום־מדבר דער גלי־הײסער זאַמד
,די בלאָטע פֿון רוסישע דערפֿער און שטעט
.און דער העל־גראָער שטױב פֿון אוזבעקישן לאַנד
,דאָס פֿאַרטרוקנטע בלוט פֿון די פּױלישע װעגן
,דער שטױב און דאָס אַש פֿון פֿאַרברענטן געבײן
און ס’זענען די װעגן, װי שטומע זיװגים
.צו טריט מײנע מידע אין צײט פֿון פֿאַרגײן
,ס’איז מער קײנער נישטאָ דאָס געלײט מיר צו געבן
— “ס’װעט קײנער נישט זאָגן׃ “מײן קינד, קום אַרײן
כ’בין דאָך פֿרעמד אומעטום און מײן אײנציקע הײם
.איז מײן מאַמעס לעצטע געװײן
1946
.
Af Mayne Shikh
Af mayne shikh fun bashkirien dos leym,
fun karakum-midber der gli-heyser zamd,
di blote fun rusishe derfer un shtet,
un der hel-groer shtoyb fun uzbekishn land.
Dos fartruknte blut fun di poylishe vegn,
der shtoyb un dos ash fun farbrentn gebeyn,
un s’farshtelt zikh zayn ponim der malekh, vos firt
mikh fun grenits tsu grenits tsum breg fun geveyn.
Un kh’veys nokh nisht alts, vu kh’vel nekhtikn haynt
un vu s’vet zayn morgn mayn heym,
vu vel ikh baklebn af vaytern vander
mayne shikh mit blut, mit zamd un mit leym.
Kh’hob gezen do nisht lang di shtub fun mayn mamen,
di beymer in sod mit di vortslen aroyf—
es hot zey tsezegt a rusisher zelner
af holts in dem shtiln faryosemtn hoyf.
Kh’hob gezen oykh di kats mit farvilderte oygn,
vos zukht dort nokh alts fun mayn mamen di trit—
zenen mir dan geshtanen eyne kegn der tsveyter,
biz s’hot zi der zelner faryogt mit a rut.
Kh’hob gezen zi nokh lang afn shpits funem dakh,
s’hot vayte dermanung geglit in ir blik,
un s’hot zikh ir rukn geboygn aroyf,
vi iber an opgrunt tsum himl di brik.
Af mayne shikh fun bashkirien dos leym,
fun karakum-midber der gli-heyser zamd,
di blote fun rusishe derfer un shtet,
un der hel-groer shtoyb fun uzbekishn land.
Dos fartruknte blut fun di poylishe vegn,
der shtoyb un dos ash fun farbrentn gebeyn,
un s’zenen di vegn, vi shtume zivgim
tsu trit mayne mide in tsayt fun fargeyn.
S’iz mer keyner nishto dos gelayt mir tsu gebn,
s’vet keyner nisht zogn: “Mayn kind, kum arayn”—
kh’bin dokh fremd umetum un mayn eyntsike heym
iz mayn mames letste geveyn.
1946
.
Abraham Nahum Stencl
translated by Jordan Lee Schnee
[my heart is a pit]
my heart is a pit
a colorless deep pit,
I risk myself in its depths
its deepest depths,
harvesting coral there
harvesting
and tossing it out
into the world…
rampant!
rampant!
giant red coral!
rampant!
rampant!
come and grasp
giant red coral!
pull thread too,
and pull a thread for me,
a tiny little thread…
rampant!
rampant!
my heart is a pit;
coral-choked,
coral-rooted——
pull a thread for me!
I must go back with my sharpened knives
back down,
back down…
.
[ס’איז אנ’אפגרונד מײן הארץ]
ס’איז אנ’אפגרונד מײן הארץ
,א פארבן־לאזער טיפער אפגרונד
איך לאז מיך אין זײנע טיפענישן
,מיט מסרת־נפש
,אין זײנע טיפסטע טיפענישן
,און רײס קאראלען דארט
,רײס קאראלען
…און װארף אין װעלט זײ אַרײן
!הפקר
!הפקר
!גרױסע, רױטע קאראלען
!הפקר
!הפקר
קומטזשע קלױבן
!גרױסע, רױטע קאראלען
,ציהט אײך שנירלעך
,און ציהט א שנירל אױך פאר מיר
…א קלײנטשיק, קלײנטשיק שנירעלע
!הפקר
!הפקר
;ס’איז אנ’אפגרונד מײן הארץ
,א קאראלען־פארצװײגטער
— —א קאראלען־פארװאורצלטע
!ציהט א שנירל אױך פאר מיר
איך מוז מיט מײנע געשארפטע מעסערס
,װידער נידערן
…װידער נידערן
.
[s’iz an’opgrunt mayn harts]
s’iz an’opgrunt mayn harts,
a farbn-lozer tifer opgrunt,
ikh loz mikh in zayne tifenishn
mit meseres-nefesh,
in zayne tifste tifenishn,
un rays koralen dort,
rays koralen,
un varf in velt zey arayn…
hefker!
hefker!
groyse, royte koralen!
hefker!
hefker!
kumtzhe kloybn
groyse, royte koralen!
tsit aykh shnirlekh,
un tsit a shnirl oykh far mir,
a kleyntshik, kleyntshik shnirele,
hefker!
hefker!
s’iz an’opgrunt mayn harts;
a koralen-fartsvaygter,
a koralen-farvortslter— —
tsit a shnirl oykh far mir!
ikh muz mit mayne gesharfte mesers
vider nidern,
vider nidern…
.
[after midnight]
after midnight
take a walk with the moon;
look thru the thin gaps in shutters
into the stale-aired human cages;
look——
your face will shrivel, just like theirs;
like theirs—
yours will go pale;
you will hunt for clouds,
the blackest, the thickest,
closing yourself inside of them,
finding refuge where you can!
before the morning stars arrive,
gouge out your eyes,
like the moon
your eyes gouged out—
so that when it’s daytime you see no one.
.
י
[מאך נאך האלבע נאכט]
מאך נאך האלבע נאכט
;מיט די לבנה א שפּאציר
קוק דורך דינע לאדן־שפּאלטן
;אין די פארדומפּעצטע מענטשן־שטײגן
— — קוק
;װי איר פּנים, װעט דײנס זיך שרומפּן
— װי אירס
;דײנס בלאס װערן
,װעסט װאלקנס זוכן
,שװארצעסטע און דיקסטע
— צו באהאלטן דיך אין זײ
!א מקום־מקלט ערגעץ כאטש געפינען
,װעסט פארן מארגן־שטערנס קומען
,דײנע אױגן אױסגראטשן
װי די לבנה
— דײנע אױגן אױסגראטשן
.די מענטשנס בײ טאג נישט צו טרעפן
.
[makh nokh halbe nakht]
makh nokh halbe nakht
mit di levone a shpatsir;
kuk durkh dine lodn-shpaltn
in di fardumpetste mentshn-shtaygn;
kuk — —
vi ir ponim, vet dayns shrumpn;
vi irs — —
dayns blas vern;
vest volkns zukhn,
shvartseste un dikste,
tsu bahaltn dikh in zey —
a mokem-miklet ergets khotsh gefinen!
vest farn morgn-shterns kumen,
dayne oygn oysgratshn,
vi di levone
dayne oygn oysgratshn —
di mentshns bay tog nisht tsu trefn.
.
[the whole world modeling for me]
the whole world modeling for me,
clothes off,
naked,
and I haven’t got a leaf to cover its sex.
leaves all wither!——
the naked world modeling for me—
veins writhe, green and poisonous
balled-up muscles,
billions upon billions of faces—
exhausted,
broken,
leaden,
going bald——
foreheads caving in——
the whole world modeling for me,
naked,
and I fall on top of it
to spread open its sex
—————————————
.
[שטײט גאנצע װעלט מאדעל פאר מיר]
,שטײט גאנצע װעלט מאדעל פאר מיר
,אן אױסגעטוענע
,א נאקעטע
און איך האב קײן בלאט, איר ערװה צו פארדעקן
— — !אלע בלעטער װיאנען
— שטײט נאקעטע װעלט מאדעל פאר מיר
,גרין און גיפטיק קורטשען זיך אדערן
,מוסקלען פױסטן זיך
— מיליארדן, מיליארדן בליקן
,אױסגעמישטע
,צעבראכענע
צעבײלטע
— — און די גלאצע װאקסט
— — און דער שטערן קארבט
,שטײט גאנצע װעלט מאדעל פאר מיר
,א נאקעטע
— — און איך ליג צוגעפאלן צו אפענע ערװה אירע
— — — — — — — — — — — — —
.
[shteyt gantse velt model far mir]
shteyt gantse velt model far mir,
an oysgetuene,
a nakete,
un ikh hob keyn blat, ir erve tsu fardekn
ale bleter vianen! — —
shteyt nakete velt model far mir —
grin un giftik kurtshen zikh odern,
musklen foystn zikh,
miliardn, miliardn blikn —
oysgemishte,
tsebrokhene,
tsebaylte
un di glatse vakst — —
un der shtern karbt — —
shteyt gantse velt model far mir,
a nakete,
un ikh lig tsugefaln tsu ofene erve ire —
— — — — — — — — — — — — —
.
Leyzer Volf
translated by Roberta Newman
Why?
Why does a dog bay at the moon?—
Because he thinks: It’s a red round of cheese.
Why does a teacher beat the children?—
Because they don’t know their abc’s.
Why do the stars fall from the sky?—
Because God has let them down.
Why do they chop down the trees?—
So the animals will come into town.
1934
.
?פאַרװאָס
— ?פאַרװאָס בילט אַ הונט אױף דער לבנה
.װײל ער מײנט׃ ס’איז אַ רױט שטיקל פלײש
— ?פאַרװאָס שלאָגט אַ מלמד די קינדער
.װײל זײ קענען ניט קײן א”ב
— ?פאַרװאָס פאַלן אַראָפּ די שטערן
.װײל ס’איז זײ אומעטיק מיט גאָט
— ?פאַרװאָס האַקט מען אױס די װעלדער
.די חיות זאָלן קומען אין שטאָט
Farvos?
Farvos bilt a hunt af der levone —
vayl er meynt: s’iz a royt shtikl fleysh.
Farvos shlogt a melamed di kinder? —
vayl zey kenen nit keyn alefbeys.
Farvos faln arop di shtern?—
vayl s’iz zey umetik mit got.
Farvos hakt men oys di velder? —
di khayes zoln kumen in shtot.
.
.
Here, the table…
Here is life:
Here, the table,
Here, the night.
Here, the never-ending letter,
Written by the spheres;
An entire life hides, sometimes,
In two tiny little tears.
Here is life:
Here, the girl,
Here, the tree,
Here, the red apples
On branches, juicy and fresh;
Our souls fill only a small space
In our bodies, these cages of flesh.
Here is life:
The shadow on the grass,
And the green, grassy hills,
Where we lie and take breaks;
We shatter easily, like a glass in a storm,
And everything we do is a dark mistake.
1936
.
…אָט דער טיש
אָט איז דאָס לעבן׃
,אָט דער טיש
,אָט די נאַכט
,אָט דער אומעדנלעכער בריװ
;װאָס עס שרײבן די שטערן
אַ גאַנץ לעבן באַהאַלט זיך אַמאָל
.אין צװײ קלײנע טראָפּנס טרערן
אָט איז דאָס לעבן׃
,אָט דאָס מײדל
.אָט דער בױם
אָט די רױטע עפּל
;אױף זאַפטיקע צװײגן
,די נשמות זײנען אַ ביסעלע רױם
.אין אונדזערע גופים — די פלײשיקע שטײגן
אָט איז דאָס לעבן׃
,דער שאָטן אױפן גראָז
,און די גרינע בערגלעך
;אין װעלכע מיר רוען
,מיר ברעכן זיך לײכט, װי אין שטורעם אַ גלאָז
.און טונקעלע טעות איז אַלץ, װאָס מיר טוען
Ot der tish…
Ot iz dos lebn:
ot der tish,
ot di nakht,
ot der umendlekher briv,
vos es shraybn di shtern;
a gants leben bahalt zikh amol
in tsvey kleyne tropns trern.
Ot iz dos lebn:
ot dos meydl,
ot der boym,
ot di royte epl
af zaftike tsvaygn;
di neshomes zaynen a bisele roym,
in unzere gufim — di fleyshike shtaygn.
Ot iz dos lebn:
der shotn afn groz,
un di grine berglekh,
in velkhe mir ruen;
mir brekhn zikh laykht, vi in shturem a gloz,
un tunkele toes is alts, vos mir tuen.
.
.
This is Paris
Do you know what this is?
Hugo on a cornice,
and on a tower, in the air
a belly hot and bare.
On a bench in the park
sits a pair jaundiced, gaunt.
The weather’s cool. They kiss
with holes in their soles.
Do you know what this is?
This, Madame, is Paris.
And down below lie the people
sleeping, huddling by the Seine.
From far away on the sea:
the cold gentleman.
The evening in the café,
the revenue of rentiers,
pleasure at the cabaret
and death, Monsieur.
Do you know what this is?
The citizens catch fish.
The mother was ravished,
the husband is in Parliament.
Their daughter lives with him,
sold for ten centimes.
Their son is a radical
and he reads Lasalle.
Do you know what this is?
This, Monsieur, is Paris.
And down below lie the people.
Who haven’t got a chance.
The orange trees are juicy
in the province of Provence.
They both spoil in the marketplace,
the woman and the produce
the sharp-witted showpiece
of the world’s losing game.
And the money, the money
is only in the Banque de France.
Do you know what this is?
A painted paradise.
The artist on the street,
the sun in a vault,
and the poetry – ice cold
beamed out on the asphalt.
The narrow winding alleys,
the peoples without tally.
Do you know what this is?
This is, mon cher, Paris.
And down below lie the people,
mesmerized and trampled,
lulled to sleep and impoverished.
It’s nighttime. Desire shells out
for love in La Manche.
The waiter asks for an advance,
the labor in the metro
hoists up the flag of flame.
The red hour strikes, Madame.
1937
.
דאָס איז פּאַריז
— ?צי װײסטו װאָס דאָס איז
הוגאָ אױף אַ קאַרניז
— און אױפן טורעם הױך
— אַ נאַקעט־הײסער בױך
— אין גאָרטן אױף אַ באַנק
.אַ פּאָרל געל און שלאַנק
,ס’איז קיל, זײ קושן זיך
— ,מיט לעכער פול די שיך
— ?צי װײסטו װאָס דאָס איז
.דאָס איז, מאַדאַם, פּאַריז
און אונטן ליגט דאָס פאָלק
,געהױקערט בײ דער סען
— פון װײטן אױפן ים
,דער קאַלטער דזשענטלמען
,דער אָװנט אין קאַפע
,די קאַפע בײ ראַנטיע
די לוסט אין קאַבאַרע
.און דער טױט, מעסיע
— ?צי װײסטו װאָס דאָס איז
,די בירגער כאַפּן פיש
,די מוטער איז געשענדט
,דער מאַן אין פּאַרלאַמענט
די טאָכטער איז בײ אים
,פאַרקױפט פאַר צען סאָנטים
דער זון איז ראַדיקאַל
— און ער שטודירט לאַסאַל
— ?צי װײסטו װאָס דאָס איז
.דאָס איז, מעסיע, פּאַריז
און אונטן ליגט דאָס פֿאָלק
,און האָט נישט קײן שום שאנס
עס בליט דער אַפּעלסין
,אין דער פּראָװינץ פּראָװאַנס
עס פױלן אױף די מערק
,די פרױ און דער אָראַנזש
די שאַרפזיניקע װערק
,פון אַ פאַרשפּילטער װעלט
און דאָס געלט, דאָס געלט
“.איז בלױז אין “באַנק דע פראַנס
?צי װײסטו װאָס דאָס איז
,אַ פאַרבן־פּאַראַדיז
,די קינסטלער אױף דער גאַס
,די זון אין אַ גאַראַזש
און די פּאָעזיע קאַלט
,צעשטראַלט אױף דעם אַספאַלט
,די געסלעך זענען שמאָל
— די פעלקער אָן אַ צאָל
?צי װײסטו װאָס דאָס איז
.דאָס איז, מאָן קער, פּאַריז
און אונטן ליגט דאָס פאָלק
,צעטראָטן און אַנטציקט
.געאָרעמט און פאַרװיגט
,ס’איז נאַכט, די תּאװה צאָלט
,די ליבע אין לאַ מאַנש
,דער קעלנער בעט אַװאַנס
די אַרבעט אין מעטראָ
,הױבט אױף די פאָן פון פלאַם
!עס שלאָגט די רױטע שעה, מאַדאַם
Dos iz pariz
Tsi veystu vos dos iz? —
hugo af a karniz
un afn turem hoykh —
a naket-heyser boykh;
in gortn af a bank —
a porl gel un shlank.
S’iz kil, zey kushn zikh.
Mit lekher ful di shikh, —
tsi veystu vos dos iz? —
dos iz, madam, pariz.
Un untn ligt dos folk
gehoykert bay der sen,
fun vaytn afn yam —
der kalter dzhentlmen,
der ovnt in kafe,
di kafe bay rantie,
di lust in kabare
un der toyt, mesie.
Tsi veystu vos dos iz? —
di birger khapn fish,
di muter iz geshendt,
der man in parlament,
di tokhter iz bay im
farkoyft far tsen sontim,
der zun iz radikal
un er shtudirt lasal —
tsi veystu vos dos iz? —
dos iz, mesie, pariz.
Un untn ligt dos folk
un hot nisht keyn shum shans.
Es blit der apelsin
in der provints provans.
Es foyln af di merk
di froy un der oranzh,
di sharfzinike verk
fun a farshpilter velt,
un dos gelt, dos gelt
iz bloyz in “bank de frans.”
Tsi veystu vos dos iz?
A farbn-paradiz,
di kinstler af der gas,
di zun in a garazh,
un di poezie kalt
tseshtralt af dem asfalt,
di geslekh zenen shmol,
di felker on a tsol —
tsi veystu vos dos iz?
Dos iz, mon ker, pariz.
Un untn ligt dos folk
tsetrotn un antsikt,
georemt un farvigt.
S’iz nakht. Di tayve tsolt.
Di libe iz la mansh,
der kelner bet avans,
di arbet in metro
hoybt af di fon fun flam,
es shlogt di royte sho, madam!
.
,
.
Rajzel Zychlinsky
translated by Susan Cohen
Miracle
Strange the people
who are riding in trains.
Their faces—
white spots of moons—
awake the sadness
of internal, distant lands
and vanish
as if they never had been.
And only the rails, which slice through
the sands in the heavens,
know
that every face is a miracle
and that the miracle
can happen again.
,
נס
,פֿרעמד זיינען מענטשן
.װאָס פֿאָרן אין צוגן
—זייערע פּנימער
—פֿלעקן װייטע פֿון לבנות
װעקן אױף דעם טרױער
פֿון אינעװייניקסטע מרחקים
און פֿאַרשװינדן
.װי קיין מאָל נישט געװען
און נאָר די רעלסן, װאָס שניידן דורך
,די זאַמדן אין די הימלען
,װייסן
,אַז יעדעס פּנים איז אַ נס
און אַז דער נס
.קען נאָך אַ מאָל געשען
.
Nes
Fremd zaynen mentshen,
vos forn in tsugn.
Zeyere penimer—
flekn vayte fun levones—
vekn uf dem troyer,
fun ineveynikste merkhakim
un farshvindn
vi keyn mol nisht geven.
Un nor di relsn, vos shnaydn durkh
di zamdn in di himlen,
veysn,
az yedes ponim iz a nes,
un az der nes
ken nokh a mol geshen.
.
Warsaw 1939
The night is cold and white.
From the north the great ice
creeps.
The land is dead.
It’s extinguished in the glazed eyes
of dying horses,
in the last flames from burning houses.
The final soldier
has unstrapped his sword
and fallen with his face to the earth.
The enemy enters with heavy steps.
The enemy thunders with merciless teeth—
It shall happen!
It shall be!!!
___
And a dove meets up with a dog,
at the belly of a dead horse—
people have already devoured the hind flanks.
A blind cat left homeless by fire
cries heart-rending cries—
but no-one hears her
in the city—
no one hears her.
.
װאַרשע 1939
.די נאַכט איז קאַלט און װייס
פֿון צפֿון רוקט זיך אָן
.דאָס גרייסע אייז
.דאָס לאַנד איז טױט
ס’איז אױסגעגאַנגען אין פֿאַרגלייזטע אױגן
,פֿון שטאַרבנדיקע פֿערד
.אין לעצטע פֿלאַמען פֿון ברענענדיקע הייזער
דער עצטער זעלנער
האָט אױסגעטאָן זיין שװערד
.און געפֿאַלן מיטן פּנים צו דער ערד
,דער שונא טרעט אַריין מיט שװערע טריט
— דער שונא דונערט מיט האַרטע ציין
!עס זאָל געשען
!!!עס זאָל זיין
— — — — — —
און אַ טױב מיט אַ הונט טרעפֿן זיך
— ביים בױך פֿון אַ טױטן פֿערד
.דער הינטן האָבן שױן מענטשן אױפֿגעגעסן
,אַ בלינדע אָפּגעברענטע קאַץ
— װיינט יאָמערלעך און װיינט
נאָר ס’הערט זי קיינער נישט
— ,אין דער שטאָט
.נאָר ס’הערט זי קיינער נישט
.
Varshe 1939
Di nakht iz kalt un vays.
Fun tsofn rukt zikh on
dos greyse ayz.
Dos land iz toyt.
S’iz oysgegangen in farglayzte oygn
fun shtarbndike ferd,
in letste flamen fun brenendike hayzer.
Der letster zelner
hot oysgeton zayn shverd
un gefaln mitn ponim tsu der erd.
Der soyne tret arayn mit shvere trit,
der soyne dunert mit harte tseyn—
es zol geshen!
Es zol zayn!!!
— — — — — —
Un a toyb mit a hunt trefn zikh
baym boykh fun a toytn ferd—
der hintn hobn shoyn mentshn ufgegesn.
A blinde opgebrente kats,
veynt yomerlekh un veynt—
nor s’hert zi keyner nisht
in der shtot,—
nor s’hert zi keyner nisht.
.
My Sister
My sister brings fish and meat
home from the market.
She plucks the eyes from the fish.
With thin fingers she probes the fat
in the meat—
my sister with the sharp teeth.
Only when, behind the chimneys,
behind the roofs,
the sun sets—
a strange and golden fan
extinguishing itself, going out
on the walls,
on the floor—
does my sister turn her face:
Now her eyes are dark as beer,
the red ribbons in her daughter’s hair
blooming in the dusk—
wild mushrooms.
Toadstools!
My sister grabs a shawl for her shoulders,
runs out—away,
and no one knows where.
.
מיין שװעסטער
מיין שװעסטער ברענגט פֿון מאַרק אַהיים
.פֿיש און פֿלייש
,זי נעמט אַרױס די אױגן ביי די פֿיש
מיט דינע פֿינגער טראַפּט זי דאָס פֿעטס
— ,אױפֿן פֿלייש
.מיין שװעסטער מיט די שאַרפֿע ציין
,נאָר װען הינטער קױמענס
הינטער דעכער
,פֿאַרגייט די זון
אַ פֿרעמדער און גאָלדענער פֿעכער
לעשט זיך, גייט אױס
,אױף די װענט
— ,אױף דעם דיל
:דרייט מיין שװעסטער אױס דאָס פּנים
.טונקל זיינען איצט אירע אױגן, װי ביר
די רױטע בענדער אין איר טאָכטערס האָר
— בליען אין פֿאַרנאַכט
,װילדע שװאָמען
!מוכאָמאָרן
,מיין שװעסטער כאַפּט אַ טוך אױף אירע אַקסלען
,זי לױפֿט אַרױס —אַװעק
.און קיינער װייסט נישט װו
.
Mayn Shvester
Mayn shvester brengt fun mark aheym
fish un fleysh.
Zi nemt aroys di oygn bay di fish,
mit dine finger trapt zi dos fets,
afn fleysh,—
mayn shvester mit di sharfe tseyn.
Nor ven hinter koymens,
hinter dekher
fargeyt di zun,
a fremder un goldener fekher
lesht zikh, geyt oys
af di vent,
af dem dil,—
dreyt mayn shvester oys dos ponim:
tunkl zaynen itst ire oygn, vi bir.
Di royte bender in ir tokhters hor
blien in farnakht—
vilde shvomen,
mukhomorn!
Mayn shvester khapt a tukh af ire akslen,
zi loyft aroys— avek,
un keyner veyst nisht vu.
© Avi Fried, Aliza Greenblatt, Rokhl Korn, Abraham Nahum Stencl, Leyzer Volf, Rajzel Zychlinsky, Caleb Sher, Joseph Reisberg, Jordan Lee Schnee, Roberta Newman, and Susan Cohen
Poets’ Bios
Avi Fried lives in Chicago with his dog, Miette. He learns and teaches Yiddish.
Aliza Greenblatt (née Waitzman) was born in Azarenits, Bessarabia (present-day Ozaryntsi, Ukraine) in 1885. Unusually for a girl, she received an education at a kheyder (a traditional Torah school for young boys), since she had no brothers. She emigrated to the United States with her family in 1900 and began to write only later in life. Several of her poems were set to music and became popular tunes. Her daughter, Marjorie, married the folk music legend Woody Guthrie. Greenblatt and Guthrie became artistic interlocutors after a fashion, and often critiqued each other’s work.
Rokhl Korn was born in a small Eastern Galician village in 1898. Beginning her career as a Polish-language poet, she later switched to Yiddish in the wake of pogroms and after her husband introduced her to a community of Yiddish writers. The Nazi invasion drove her and her daughter eastward to Soviet Uzbekistan. After the war, she returned to Poland to find that the rest of her family had been murdered. She lived the rest of her life in Montreal, where she worked at the Jewish Public Library. Korn published eight books of poetry and two short-story collections.
Abraham Nahum Stencl (1897-1983) was a Yiddish poet who was born in Slesia. He was active in Berlin, Germany in his younger years and later in Whitechapel, UK. Stencl is known for his large body of visceral, modernist, expressionist work that transcended the highs and lows of Yiddish’s fate. He is also noted for his association with Kafka’s lover, Dora Diamant.
Leyzer Volf (1910-1943) was a modernist Yiddish poet of the 1920s-1930s, a member of the Young Vilna literary group in Wilno, Poland (now Vilnius, Lithuania). Best known for his satirical, rhyming verse, he also wrote soulful and philosophical poems. Much of his surviving work can be found in his 1939 book Shvartse perl (Black pearls), which now exists in only a few copies. Memoirs of his contemporaries hint that he was queer. During World War II, he fled to the USSR, where he died in Uzbekistan, of starvation and disease, at age thirty-three. Only two of his poems have previously been published in English translation.
Rajzel Zychlinsky was born in 1910 in Poland, where her first book appeared in 1936. She escaped to the Soviet Union in 1939 and settled in New York City in 1951, then moved to California for her final years. Before her death at the age of 90, Zychlinsky published seven collections of poems in Yiddish and received Israel’s Itzik Manger Prize for Yiddish literature. Though she knew five languages, she chose to continue writing only in the language spoken by millions who died in the gas chambers, including her sister, brother, and mother. These poems all appeared in Silent Doors (1962), which can be found in the Yiddish Book Center’s Steven Spielberg Digital Yiddish Library. Translated with permission of Marek Kanter.
Translators’ Bios
Avi Fried lives in Chicago with his dog, Miette. He learns and teaches Yiddish.
Caleb Sher is currently a fellow in the bibliography department at the Yiddish Book Center in Amherst, MA. He thinks rhyme is underrated. This is his first published translation, and he is grateful to the editors for giving him the chance to render a little bit of Aliza Greenblatt’s graceful verse into English.
Joseph Reisberg is currently the 2023 Applebaum Family Fellow in the Bibliography Department at the Yiddish Book Center. His poems and translations appear or are forthcoming in Jewish Fiction.net, The Adroit Journal, and Beltway Poetry Quarterly.
Jordan Lee Schnee is a writer, musician, and translator based in Berlin, where he is pursuing a doctorate in comparative literature at the Freie Universität. His PhD project examines the concordant poetics of Kabbalah and OuLiPo texts. Schnee has translated many writers from Yiddishland, Europe, and South America, and worked closely with the Eloísa Cartonera publishing project in Buenos Aires, Argentina. He is a part of the arts and literature collective Yiddish.Berlin. Recent publications of his own work include Unapprehension / Entfassung (Propeller, 2019/2021) and “טײַטשװערטער / denotations” (Aphia, 2021).
Roberta Newman is a writer, editor, and translator living in Brooklyn New York. She is the co-author, with Alice Nakhimovsky, of Dear Mendl, Dear Reyzl: Yiddish Letter Manuals from Russia and America (Indiana University Press, 2014), winner of a National Jewish Book Award. Her published fiction includes Girl of the Comet (3rd prize, MOMENT Magazine-Karma Foundation Fiction Contest, 2012). Two of her Yiddish poems appeared in the Soviet Yiddish journal Sovetish Heymland (1988). Newman is working on translations of Leyzer Volf’s Yiddish poems with the help of a 2022-2023 Yiddish translation fellowship from the Yiddish Book Center.
Susan Cohen is the author of Throat Singing (2012), A Different Wakeful Animal (2016), and Democracy of Fire (2022). Her poems have appeared in 32 Poems, Bloomsbury Anthology of Contemporary Jewish American Poetry, Prairie Schooner, Southern Humanities Review, Southern Review, and her previous translations of Rajzel Zychlinksy can be found at Asymptote Journal, Los Angeles Review, and Women’s Voices for Change. She lives in Berkeley, California.
The Loch Raven Review 