Four Albanian Language Poets: Gëzim Basha, Luljeta Lleshanaku, Visar Zhiti, and Preç Zogaj
Translated by Gëzim Basha and Ani Gjika
Gëzim Basha is the Guest Co–Editor for this feature.
Gëzim Basha
Translated by Gëzim Basha
On Maoism and Masochism
The son of Mao Zedong’s former personal physician,
The renowned American poet Li—Young Lee,
As a kid confused two words, persimmons and precision
His teacher slapped the back of his head. His poem reminded me
Of my own trouble with a pair of words: Maoism and Masochism.
I was slapped on the wrist, and ostracized time and again,
My teacher waved her forefinger—I hated her catechism—
She forced me to read The Little Red Book a collection of chairmen
Mao quotes, for Maoism was a form of Marxism in nut-
-case Albania, my moody country, maverick and self-immured
(The unequal alliance with China later collapsed all ties were cut
And we went it alone, chanting smearing political slurs.)
“And what about the mazohizem, where did you hear of it”—she asked,
Suspecting impurity and a possible premature loss of innocence!
The teacher gave me hell, but what did I know about sexual deviances?!
The word Masochism found me by pure sonic chance.
That Maoism was indeed a form of masochism; I found out later
Reading the memoirs of Li Zhisui, Mao’s last official doctor.
The lecherous leader was not monogamous; he played a lover – hater
Game, late in the night with young girls handpicked for his court.
His wide moon face looked precisely like an unripe persimmon,
Or like a Chinese Apple, you may say, in company of butterflies.
The girls squeezed his pimples, he urged them to pinch him on & on
Sometimes a paranoiac Mao saw, floating around, foreign spies…
“The pain inflicted should borderline the bearable,” the eunuchs would say
To the girls—I imagine— in the long corridors leading to Mao’s room, drab and inky
“Lip forward, dance slowly, soft touch, and extend the foreplay
The chairmen is old, half-blind, be kind, and tenderly kinky!”
.
Mbi Maoizmin dhe Mazohizmin
Djali i njërit prej ish doktorëve të parë të Maos,
Poeti Amerikan Li-Young Lee, diku kujton
Se si fëmijë ai ngatëronte dy fjalë, persimmons dhe precision,
Mesuesi e ndeshkonte, kjo mua më kujton,
Historinë time me dyshen Maoizëm dhe Mazohizëm,
Rigën e mësues, ndeshkimin të rri me një këmbë pas derës
Tundjen kercënuese të gishtit—katekizmin fjalë kot—
Detyrimin te rilexoja Libërthin e Kuq hera herës,
Me citatet e Maos, ngaqë Maoizmi ishte formë e Marksizmit,
Në Shqipërinë e çartur, të mbyllur, maverike,
(Aleanca më vone e pati, gjithë lidhjet u prenë
Të vetëm ne këndonim sharrje politike.)
“Po fjalën mazohizëm,” ajo ngulmonte, “ku e gjete?”
Tërë dyshim për ndonjë humbje para kohe të pafajsisë,
Por ç’dija unë at’here për fiksimet seksuale?!
Fjala mazohizëm më pat rënë në vesh rastësisht.
Që Maoizmi ishte formë e Maoizmit, e kuptova me vonë
Tek lexoja kujtimet e Li Zhisuisë, doktorit te fundit të Maos,
Lideri epshor nuk ishte monogam, i pelqenin zbavitjet me vajza
për harremin e tij të zgjedhura me dore.
Fytyra e tij e gjerë ngjante si hurmë e papjekur,
A si mollë Kineze, në shoqëri flutuarash mund të thuash,
Vajzat i shtrydhnin puçrat, ai i shtynte ta pickonin,
Shpesh Maoja paranajak shihte përreth spiunë të huaj…
“Dhimbja e tij duhet të jetë e durushme,” i porositnin eunukët
Vajzat—besoj—korridoreve të gjatë kredhur në mugëtirë,
“Bëni përpara, kërceni, zgjatini ledhatimet, kryetari eshte plak
Dhe gjysme i verber, prekeni lehtas, pickojeni mirë.
.
The Long Hallway
The scoured floor mirrors your muddy shoes, even
A mopping auntie indicts you with a pair of icy eyes.
Men on high benches grab their kneecaps,
Like birds on a perch, aware of the poachers.
A door unbolts and devours a body, while
The prey has no courage left to squirm,
Or utter a cray. The long hallway is a musty bunker
With your back to the wall, you read regime slogans.
The letters are red; the political gurus are dead.
The long hallway is their sarcophagus
Fancying straight lines and right angles, but nothing’s right
Inside the elongation brimming with pre-packed fear.
The long hallway is a tunnel, a shelter of homeless echoes
Trapped inside the concrete-casted geometry. The long
Hallway is a straightened labyrinth, and the piercing
Keyholes of the tightly shut doors—signs
Of surveillance—emanate a shrilling silence.
It doesn’t hurt anymore, but you still feel the pain
Of a gone body who dreams an Ariadne; you hear
The thundering sigh of a former life in a file.
.
Korridori i Gjatë
Dyshemeja e feksur këpucë te përbaltura,
pastruesja plakë të sheh me sytë akull.
Burrat në stolat mbajnë gjunjët me duar,
Si zogjtë në tela, ndjejne prani gjuetarësh.
Një bravë kërcet, kapërdin një kurm, preja
S’ka madje as kurajë të përpëlitet.
Korridori i gjate eshtë bunker i lagësht,
Me shpinë nga muri ti lexon sloganet.
Gërmat janë të kuqe, gurutë kanë vdekur,
Korridori është sarkofagu i tyre.
Vija të drejta, kënde të drejtë, e prapë ç’deformim
Kjo depo e mbushur me pakot e tmerrit.
Korridori eshtë tunel, strehë jehesh të pastreha
Peng i gjeometrisë në beton. Korridori
Eshte labirinth i shpleksur. Vrimat
E çelsave në dyert e kyçura—shenja
Survejimi—leshojne klithmat e heshtjes.
Nuk sëmbon më por ti prape e ndjen dhimbjen
O kurmi i dikurshëm qe prisje Ariadnen.
Stuhi psherëtimash nga jeta ne dosje.
.
Man Gone Among the Invisible
Once released from the political prison
He ended up in the open roof jail.
Often his words turned into unintelligible sounds,
Excuses—I thought—to the invisible guards.
Springs earlier, I heard, on a day of flaring blossoms
Rampant under the sky of a cruel month
An invisible djinn had seized him. “Whose toe
Did I step on this time?’ he may have cried,
Handcuffed, leapfrogging in a cave, “Whose voices
Are these, whose eyes like fireflies?”
I saw him—old man in threadbare rags—roll
Calling his trees, ordering their lineup, whipping
An ancient fig tree that looked in silhouette
Like the old Solomon leaning on his staff…
The ravines, clogged with a rainbow-laden fog,
Failed to echo his cries.
.
Ai që Iku me të Padukshmit
Pasi la qelinë e burgut të vogël,
Ai hyri në burgun e madh pa çati.
Shpesh fjalet e tij—tinguj pa kuptim—
Qenë ndjesë ndaj gardianësh që ne nuk i shihnim.
Vite më herët, një pranverë përndezjesh
Dhe lulesh të zjarrta nën një qiell të egër,
një xhind e mbërtheu, “Përse, kë shkela
Prap kesaj here?” Ai pati klithur.
Me duar në pranga, kërcente në guvë, klithte,
“Të kujt janë zërat, xixëllonjat e syve?”
E pashë—plak me lecka—aty midis pemëve
Ju bënte apelin, urdhëronte paradë,
Ndëshkonte një fik me siluetën
E plakut Solomon, mbeshtetur në shkop.
Përenjtë e vulosur me avuj, ylberë
S’i bënin jehonë klithmës së tij.
.
Leaving Albania in the Wee Hours
I
The bronze statue of Mother Teresa like a giant pin
Fastens to the ground the un-flying carpet of grass.
Who’s going to pray on it, Goddess of departure-tiny
Mother? The fog crawls slowly over the bog.
The wet pavement mirrors the gaudy lights; early
Birds invade the drab departure hall.
Seeking a golden fleece, we leave en masse.
The airport doors revolve over the same threshold.
Brodsky speaks to me in his adopted English:
“What you call immigration, I call suicide!”
II
The wee hour, Flying over the Balkans: the embers of lights burning below seem unaware of their
imminent end. Rare meteors miss my ribs and die far off. Sparks-celestial hay. Below,
coalesced—unaware of their imminent end—ash-coated city lights die, collectively die.
Sarajevo vanished, or was it Dubrovnik that just disappeared?
Toward Vienna! Toward Vienna! Vien in Albanian means coming,
And I’m leaving. In memory, specks
Of fresh earth fell onto the coffin.
To leave means
To live.
Still the wee hour, airborne, embers of lights burning below, then the tide of daybreak erases the
Night’s artwork in enormous strokes; whitewashes the horizon’s graffiti and wipes off
overused lips. The tide of daybreak abruptly turns into a flood, swells up, and reaches my
knees.
Perturbed mass-graves below assume we will exhume them…
Toward Vienna! Toward Vienna! Vien in Albanian means coming,
And I’m leaving, buckled up,
I’m leaving the Homeland
To go Home.
III
Alone in the elongated hall of the Vienna airport, I drink
American coffee, watery and tasteless, I eat
The cookie on the saucer, hard as a pebble. On my table,
A free, useless copy of The Financial Times.
Chicago, Gate five! Lightheaded, I cross the pleated
boarding bridge, extended bellows of a lifeless accordion.
.
E Lë Shqipërinë në Orën e Agut
I
Nënë Tereza në bronz si mbërthekël,
Karfos përdhe qilimin jo-magjik të barit.
Kush falet në të hyjni e ikjes, Nënë e imët?
Mjegulla prehet përreth aeroportit.
Asfalti i lagur lëngon nën tehe dritash,
Të ardhurit herët mbushin hollin e ikjes.
Për Bashkën e Artë ne ikim, en mase,
Dera vërtitet mbi të njëjtin prag.
Brodsky më flet në anglishten e adaptuar,
“Ç’është për ju emigrim, për mua është vetvrasje!”
II
Ag. Fluturoj mbi Ballkan: mangallë dritash digjen aty poshte pa e ndjerë
fundin. Meteorë të rrallë synojne brinjët e mia por shuhen larg. Kashtë qiellore. Poshtë
mpiksen në një—pa e ndjerë fundin—drita të hirnosura qytetesh që vdesin. Së bashku vdesin.
Sarajeva u shua, apo eshtë Dubrovniku ai që u fshi?
Drejt Vjenës! Drejt Vjenës! Vjen në Shqip do të thote vij,
E unë ikij. Në kujtesë grushte
Dheu bien mbi një arkëmort.
Të ikësh do të thotë
të mbetesh gjallë.
Ende ndajnatëhere, Akoma në ajër, mangallë dritash digjen aty poshtë, pastaj dallga e dritës së agut
mbulon artin e natës, shplan grafitet e horizontit dhe buzët e stërpërdorura rrugëve. Drita
e agut bëhet përmbytje, vërshim që fryn shtratin, mbrin gjunjët e mi.
Varret masive presin ti zbulojmë.
Drejt Vjenës! Drejt Vjenës! Vjen në Shqip do të thote vij,
E unë ikij.Lidhur me rip sigurie.
E lë atdheun
Të shkoj në shtëpi.
III
I vetëm në aeroportin drejtkëndësh të Vjenës, gjerb
Kafe Americane, ujë i kaftë pa shije. Mar një biscotë
Nga pjat’e filxhanit, e forte si zall. Mbi tryezë
Nje kopje falas e The Finantil Times.
Chicago, dalja pesë! Hyj në urën metalike
Shpalosur tani si akordion pa jetë.
.
.
Luljeta Lleshanaku
Translated by Ani Gjika
Sicilian Vespers
1. Manolo
His name is Manolo. Ma-no-lo,
a gargling with vinegar without swallowing.
And what does it matter? How often
do you get to pronounce your own name?
Two times. Three at most in a lifetime.
But soon enough, his name transformed
like his belt to which an extra notch is added at times,
and other times it possessed one too many.
“Hey, Man-nolo!”—his mother calling him to work.
“Maaaanolo!”—a sign that he’d lost a bet.
“Manolooo!”—a warning to pay back his debt.
His father would simply remove his black hat
and turn his back to him without saying a word.
But no rejection is more bitter than the earth’s.
Worms spoiled his vines. Not a drop of wine left in his cellar.
It didn’t matter. Manolo wasn’t fazed when fate pointed a broken finger at him.
For a Sicilian, A un povir’omu, ogni cani cci abbaja.
Every dog barks at a poor man.
He sold his vines for nothing.
Occasionally, in those days, he played the harmonica,
which he hid under his bed with his winter shoes.
And sometimes the harmonica played him…
Dina, his wife, was barren. What kind of man stays with a barren wife?
He was Manolo. Not St. Emmanuel.
Leave her, they told him. But he didn’t leave her.
What other chance was there to see Nunzia,
his beautiful sister-in-law? How many young men in the village
sat down at the table with her, even if just once a year at Christmas?
But while Nunzia’s beauty faded,
Dina remained his wife.
One of his shoulders still hurts
from carrying the cross the day of the procession
forty years ago. He wore a white shirt that morning,
and drenched it in sweat.
People have not forgotten that Manolo.
But daily suffering
doesn’t deserve attention.
For years he has worked as a postman,
and like a shepherd who can tell a fertile goat
by touch, Manolo can tell which letters carry news
and which letters don’t.
But after walking two hours straight
no one in the village turns to greet him, not even the elders,
because no one expects surprises from a man
who can’t even surprise himself.
Now that he’s really thinking it over, at least his name is uncommon.
You’ll probably never find a Manolo in le necrologie, the obituaries.
You find plenty of Giovannis, Giacomos, Peppes, Girolamos
all those who—cigar in mouth
and in the middle of cheating at a game of cards—
had a habit of repeating that death is a privilege of the living.
.
VESPERA SICILIANË
1. Manolo
Emri i tij është Manolo. Ma-no-lo,
si një gargarë më uthull, që nuk kapërdihet kurrë poshtë.
Po ç’rëndësi ka? Fundja,
sa herë i takon njeriut në jetë të shqiptojë emrin e vet?
Dy herë. E shumta, tri.
Por, emri i tij me kohë u shndërrua në një rrip mesi
që herë i shtohej ndonjë vrimë, e herë vrimat dilnin tepër.
“Hej, Mannolo!”- ishte e ëma që e kërkonte për punë
“Maaanolo!”- shenja që kishte humbur bastin.
“Manolooo! – duhet të kthente borxhin; ishte kërcënim.
Kurse, i ati, kur zemërohej veç hiqte kasketën e zezë
dhe pa fjalë, i kthente shpinën.
Por, nuk ka braktisje më të shëmtuar se ajo që të bën toka.
Krimbi ia kalbi vreshtën. Asnjë pikë verë në qilar.
Manolo nuk e prishi barkun. Nuk u habit që fati i tregoi gishtin e thyer.
Për një siçilian
A un povir’omu, ogni cani cci abbaja.*
Vreshtën e shiti për një copë bukë.
Me raste, ato kohë, i binte dhe fizarmonikës,
fizarmonikën që e fshihte nën shtrat, bashkë me këpucët e dimrit.
Dhe nganjëherë fizarmonika i binte atij…
Dina, e shoqja qëlloi shterpë. Kush dreqin e mban një grua shterpë?!
Ai ishte Manolo; nuk ishte Shën Emanueli.
“Lëre”, i thanë. Por, sidoqoftë, ai nuk e la.
E çfarë shansi tjetër do të kishte për të parë Nuncian,
kunatën e tij të bukur? Sa djem në fshat,
u ulën qoftë edhe një herë të vetme,
në një tryezë me të, për Kërshëndella?!
Por, ndërsa hiret e Nuncias u shuan,
Dina i mbeti në derë, akoma “gruaja”.
Dhe njëra shpatull akoma i dhemb
prej mbajtjes së kryqit, ditën e procesionit
këtu e dyzet vjet më parë. Ai kishte veshur një këmishë të bardhë atë mëngjes.
Djersët i shkonin çurg. Por njerëzit, kurrë nuk e harrojnë atë Manolo.
Kurse një vuajtje e përditshme,
nuk meriton vëmendje.
U bënë vite që ai punon ndihmëspostier,
dhe siç e dallon bariu dhinë pjellore,
me prekje, Manolo e dallon se cila prej letrave ka lajm
dhe cila jo.
Por, pasi ka bërë dy orë rrugë më këmbë,
askush në fshat nuk kthen kokën drejt tij, as më të vjetrit,
se nuk pritet ndonjë befasi prej dikujt
që nuk befason dot veten.
Tani që po e mendon hollë, sidoqoftë emri i tij është i rrallë.
Nuk gjen pothuajse kurrë një ‘Manolo” në lajmërimet e vdekjeve,
në Le Necrologie.
Por, gjen me shumicë “Xhiakomo”, “Pepe” a “Xhirolamo”,
të gjithë ata, që me një puro në gojë
e në mes të hileve të një loje me letra,
e kishin zakon të thoshnin
se vdekja është privilegj i të gjallëve.
*Gjithë qentë u lehin të varfërve (Ital. Dialekti siçilian)
.
2. Teresa
She’s named Teresa, after her godmother.
This August—according to the calculations
of her younger son Pietro
who, unlike his father, excels in math
—on the third day after Ferragosto,
she’ll turn eighty two.
There’s no time to do both:
either live, or think about living.
And she lived. Her belly grew nine times;
three of her frail ones were taken by God in exchange for six strong ones.
And it was a good arrangement. Ah yes, before all this,
there was a wedding with a gramophone—everyone there
stupefied at how music came out of a needle scratching a plate.
There were even planes that night. It was a time of war.
And that’s a war’s job. In fact, one plane flew so low
it nearly toppled over all the wine bottles on the table,
and Calogero, her husband, covered his silk tie with his hands,
and Teresa covered her white rental dress.
It’s been weeks since she visited the cemetery.
Forgive her—it’s her knees’ fault.
Calogero (God have mercy on his soul!)
used to promise each year
that right after St. Joseph’s Day
he would go to America to make money.
But he never went. Even that one time when he left home,
he returned beaten to almost his last breath.
She opened the door, soothed his wounds,
gave him clean clothes,
burrasca furiusa prestu passa
a great storm passes quickly,
and a man, wherever he goes,
returns to his wife in the evening.
But since that night, Calogero stopped calling her “Teresina”
and simply called her “Teresa.”
The Sicilian Defense in chess
always favors the black queen.
And he stopped looking at her straight in the eye.
The tears in his shirts hidden among the children’s clothes
dripping on a clothesline.
To be honest,
Calogero had no luck on land.
He was a man of the water. His net caught plenty,
but when it was time to sell
his fish rotted in the stalls.
He didn’t know how to talk about football or politics,
and never smacked a fist on the table.
“What kind of man is this?!”
But he used to go to the movies every night.
He even took Teresa twice. And during the movie
he whispered in her ear
all the passages he had learned by heart.
He killed her curiosity by revealing the ending.
(Men always do this!)
And she never told him, “Enough!”
because his gesture was akin to giving her a peeled orange.
Like every wise woman
who prepares winter sauce in the summer
Teresa’s old age followed a steady course.
A telephone rings endlessly in the other room.
Let it wait; there’s no hurry.
And where were we?
Oh, yes, once there was a fig tree in her backyard.
What happened to it?
How sweet the fruit
and how dark its skin!
.
2. Tereza
Ajo quhet Tereza, si kumbara e saj. Gushtin qe vjen,
sipas llogarive të djalit të vogël, Pietros,
(i cili, ndryshe nga i ati, shkëlqen në shifra,)
ditën e tretë pas Ferragosto-s,
ajo mbush plot 82 vjeç.
Nuk mjafton koha për të dyja:
o të bësh jetë, o të mendosh për jetën.
Dhe ajo jetoi. Barku i saj u zgjerua nëntë herë;
tre shëndetligët ia mori Zoti, në këmbim të gjashtë të fortëve që ia la.
Dhe ishte një ujdi e mirë. Ah, po, përpara kësaj,
u bë një dasëm me gramafon. Gjindja habiteshin,
si si muzika dilte prej çjerrjes së një gjilpëre mbi një pjatë.
Kishte dhe avionë atë natë. Ishte kohë lufte. Dhe lufta atë punë ka.
Madje, njëri prej tyre fluturoi aq ulët
sa desh rrëzoi verën mbi tryezë,
dhe Kallogjero, i shoqi, mbrojti kravatën e mëndafshtë me duar,
kurse Tereza, fustanin e saj të bardhë të marrë me qera.
U bë javë që nuk shkon në varreza.
Le ta falë; është faji i gjunjëve.
Kallogjero vetë, ndjesë pastë, sa qe gjallë, çdo vit premtonte
se fill pas festës së Shën Jozefit
do të shkonte në Amerikë, të bënte para.
Por, kurrë nuk shkoi. Edhe njëherë të vetme që iku nga shtëpia,
u kthye i rrahur paq.
Ajo ia hapi derën, ia zbuti plagët me pomadë
dhe i dha ndërresa të pastra
burrasca furiusa prestu passa*
dhe një burrë ngado që të sillet,
kthehet tek e e shoqja në darkë.
Por, prej asaj nate, Kallogjero,
nuk e thirrte më “Terezina”, por thjesht “Terezë”;
një mbrotjeje siciliane në shah,
favorizon gjithmonë mbretëreshën e zezë.
Dhe nuk e pa kurrë më drejt e në sy.
Vrimat, në kanotieret e tij,
kullonin në tel të fshehura pas ndërresave të fëmijëve.
Që të jemi të sinqertë,
Kallogjero-s nuk i printe kurrë fati në sterë.
Ai ishte njeri i ujit. Rrjeta i zinte mjaft,
dhe kur vinte puna për të shitur,
peshku i kalbej në tezgë.
Ai nuk dinte të fliste as për futbollin a politikën
dhe kurrë nuk përplaste grushtin në tryezë.
“Ç’dreq burri është ky?!!”
Por, në kinema shkonte pothuajse çdo natë. Nja dy herë madje,
e mori edhe Terezën. Dhe gjatë filmit,
ai i pëshpëriste gjithë kohën në vesh
pasazhet e mësuara përmendësh.
Dhe nxitonte t’ia hiqte kureshtjen duke i treguar fundin
(ah, burrat gjithmonë e bëjnë!)
Dhe ajo nuk i tha kurrë “mjaft!”,
se ishte njësoj sikur po i zgjaste një potokalle të qëruar.
Si çdo grua e mençur,
që e përgatit në verë salcën e dimrit,
Terezës pleqëria i erdhi e mbarë.
Një zile telefoni bie pa pushim në anën tjetër,
le të presë; nuk ka ngut.
Dhe ku e lamë..? Ah, po, ishte një dru fiku atje në oborr dikur;
ç’u bë me të?
Sa të ëmbla i kishte frutet,
por, sa të zezë lëkurën!
*Nje stuhi e rrëmbyer, kalon shpejt (Ital. Dialekti siçilian)
.
.
Visar Zhiti
Translated by Ani Gjika
Poems of Freedom, Death,
And Love
How free are you to live? And to die?
I wanted to see the heart of time. I don’t know why,
love showed me its breast instead. At this time, poetry
was invented, and I believed in it like a child.
Unknowingly, I, too, had created
my own freedom. I didn’t think of it as a creation,
but as a way of living with love
and dying with it.
I could be as free as my love
and as in love as my poetry. I understood:
I died frequently when I didn’t write,
yet I couldn’t live either.
Then I discovered you. Like finding myself.
Together we are eternal.
June 27, 2024
.
Poezi Të Lirisë, Të Vdekjes
Dhe Të Dashurisë
Sa i lirë je të jetosh? Po të vdesësh?
Desha të shihja zemrën e kohës, s’di se si,
dashuria më tregoi gjirin. Ndërkaq poezia
ishte shpikur dhe po i besoja si fëmijë.
Pa e ditur kisha krijuar dhe unë
lirinë time pa e menduar si krijim,
,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,veçse mënyrë jetese me dashuri
,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,dhe vdekje me dashuri.
I lirë mund të isha sa dashuria ime
dhe i dashuruar sa poezia ime. E kuptova:
vdisja shpesh, kur nuk shkruaja,
por as nuk jetoja dot.
Dhe të zbulova ty. Si veten.
Bashkë jemi të përjetshëm.
27. 06. 2024
.
How can you carve light
How can you carve light?
Would you need a chisel, or the nails of your soul,
like a prisoner would?
I want to carve the light,
even after death,
but it slips through my fingers like water,
like time, like desires and regrets,
like blood…
Don’t bother, it’s pointless.
Let the light carve you
leaving what’s excess in darkness,
pretend it’s erased for good.
Be a lover and the beloved! Amen!
Rome, June 26, 2016
.
Si mund ta gdhendësh dritën?
Si mund ta gdhendësh dritën?
Me ç’daltë apo me thonjtë e shpirtit
si një i burgosur?
Dua ta gdhend dritën,
dhe pas vdekjes,
por ajo më rrjedh ndër duar si uji,
si koha, si dëshirat e pendimet,
si gjaku…
Mos u mundo, është e kotë,
lëre dritën të të gdhendë ty
duke i lënë gjërat e tepërta në terr,
zëre se t’i ka hequr.
Mbetsh ai që do e që duhesh! Amen!
Romë, 26.06.2016
.
***
…light has a voice,
similar to memories from the future,
I feel it… words carry the light of memory
the way Artificial Intelligence carries traces
of human sensitivities, like lightning
replicated in life’s glances,
like frozen twigs that bear spring,
like desires that, while dying, return
with silent music, like death that takes us
to another unknown world. Darkness
dies for the better, bringing us,
repeatedly, small, new immortalities.
.
***
…& drita ka zë,
ngjashëm me kujtimet nga e ardhmja,
e ndjej… & fjala ka dritën e kujtesës
si Inteligjenca Artificiale që mbart gjurmë
të ndjeshmërive njerëzore, si shkreptimat
që përsëriten në shikimet e jetës,
si bisqet e ngrira që kanë pranverë,
si dëshirat që teksa largohen, kthehen
me muzikë të heshtur, si vdekja që na çon
në një tjetër botë të panjohur & errësira
vdes për më mirë duke sjellë për ne
vazhdimisht pavdekësi të vogla, të reja.
.
Today you arrived with the sun
Today you arrived with the sun…
I’m weighed down by the excess of time,
thrown over my shoulders
like a late winter coat.
You remove it gently,
so that spring will enter me
more deeply.
Poetry undresses me like you do,
so that between the ribs in my chest
as through iron bars
may flood only love.
.
Sot erdhe bashkë me diellin
Sot erdhe bashkë me diellin…
Më rëndon koha e tepërt,
e hedhur krahëve si pallto dimërore
e vonë
& ma heq me dhembshuri,
që pranverë të futet brenda meje
sa më shumë.
& poezia kështu si ti më zhvesh,
që mes brinjëve në krahëror
si mes kangjellave
të vërshojë dashuri.
.
Preç Zogaj
Translated by Gëzim Basha
Slowly, the Soul
Slowly the soul appears on the eyes,
childlike as if it did not grow along the body.
Fresh and wrinkled, drenched
in water and sorrow, giddily the soul
lights up the face.
Nothing continues to exist any longer!
Nothing is graced by going on!
Staring at the sky’s avenues,
ready to finally part ways sloughing off
the shell that carried him for so long,
In what direction should I run now
during this departure?
I resemble my soul.
My soul resembles me.
.
Pak nga pak shpirti
Pak nga pak shpirti fillon të shfaqet në bebëza,
si një fëmijë që nuk është rritur
bashkë me trupin.
Pa asnjë rrudhë,
pa asnjë damkë,
mbytur në ujë dhe në trishtim
përndrit marramenthi
fytyrën.
Asgjë nuk vazhdon më prej së vërteti!
Asgjëje s’i ka hije më vazhdimi!
Shpirti po sheh udhët e qiellit,
po përgatit çastin e shkëputjes
prej këtij trupi që gjatë e mbajti.
Unë nga t’ia mbaj, nga t’ia mbaj
në këtë ndarje?!
I kam ngjarë shpirtit tim.
Shpirti im më ka ngjarë mua.
.
Amour
One of my ribs flies away and sticks into the sand,
the wind’s whistling on my right side…
With bare hands I cover
my fresh cavity.
.
Amour
Një brinjë më ikën e shkon të ngulet në rërë,
era fishkëllen në anën time të djathtë…
Me duar mbaj
zgavrën dhe mallin.
.
My Father and the Savior
My father thought he was a skilled wonderer,
until Father Time caught up with him,
facing the Savior.
At a younger age he climbed the hills
fast, in the blink of an eye
just to escape the dreary flatlands.
Not knowing how and why, he finds
himself amongst the cities and centuries,
sensing no beginning, no end.
Stunned, now, he sees how the colors change,
The pomegranate pyramid turns into a deep green
next to his snow-white hair.
How is it even possible, he ponders
for these spring seasons to fly by
so fast, without thinking twice?!
The big sleep will come to close the eyelids
of his childlike eyes, there
a life’s memories form a single cloud.
.
Babai dhe Shelbuemi
Mendonte se ishte një burrë i shëtitur,
por vonë e kuptoi se u plak
përballë Shelbuemit.
Kur ishte i ri i merrte në këmbë
sa çel e mbyll sytë të përpjetat,
thjesht për të nxjerrë mërzinë e fushës.
Pastaj qysh e përse…
Ra mes qyteteve e shekujve
ku s’kishte fillim as fund.
Vonë e kuptoi se u plak
përballë një mali.
I shtangur tani shikon me habi
si bëhet jeshil piramida e shegëve
mu përkarshi flokut të tij borë.
Mendon: si është e mundur
të shkasin kështu pranverat
pa u menduar dy herë!
Do të vijë vdekja të mbyllë
sytë e tij prej fëmije
ku vetëm një re është kujtesë.
.
Continuity
_____At 4:00 AM, I’m nothing but a ghost.
____________________-F. S. Fitzgerald-
Every night I die,
without regrets, without
memories. In the morning
my ghost arises, to refill
my brain with reason.
And it never ends,
never ends. Neither
this life, nor
that life.
.
E vazhdueshme
_____“Kur bie ora katër e mëngjesit unë nuk jam veçse një fantazmë”
____________________________________________-F. S. Fitsgerald-
Çdo natë unë vdes
pa pendesë, pa kujtime.
Por në mëngjes
fantazma ime ngrihet,
truri ngadalë mbushet me gjykime.
Dhe s’mbaron kurrë,
kurrë s’mbaron
as kjo jetë,
as ajo jetë.
.
© Gëzim Basha, Ani Gjika, Luljeta Lleshanaku, Visar Zhiti, and Preç Zogaj
BIOS
Poets
Gëzim Basha is an active poet, translator and literary critic who has published extensively in Albanian literary magazines. A graduate of Northwestern University MFA program, he is currently pursuing a doctoral degree in English at the University of Wisconsin, Milwaukee.
Luljeta Lleshanaku, the Poet Laureate of Albania (2023-2025), is the author of nine poetry collections in the Albanian language, which were critically acclaimed and awarded with national prizes such as: “PEN Albania” award, the “Tirana Book Fair” Award, KULT award, and the “Silver Pen 2000” award from the Ministry of Culture of Albania. Born in 1968, she grew up under virtual house arrest because of her family’s opposition to Enver Hoxha’s Stalinist dictatorship. She studied Albanian Philology & Literature at the University of Tirana and later she graduated with a MFA from Warren Wilson College, USA. In 2021 she became the laureate of the “European Poet of Freedom” award in Gdansk, Poland.
Visar Zhiti is an active poet who spent ten years in the Albanian political prison. Zhiti’s works have been translated into many languages, most recently Italian. The Condemned Apple: Selected Poetry, was published by Green Integer in a bilingual edition. In 2025, Illinois proclaimed January 28th “Visar Zhiti Day” to honor the anniversary of his personal liberation and his victory for freedom of expression.
Preç Zogaj is a poet, prose writer and political figure. He studied language and literature at the University of Tirana and thereafter worked as a journalist and publisher. In 1990, Zogaj played a significant role in the Albanian democratic movement that overthrew the communist dictatorship. Zogaj is one of the most prolific Albanian writers. He has published over ten books of poems, several novels and nonfiction books. Occurrences on Earth, was published by Mundus Artium Press in 2011.
Translators
Gëzim Basha is an active poet, translator and literary critic who has published extensively in Albanian literary magazines. A graduate of Northwestern University MFA program, he is currently pursuing a doctoral degree in English at the University of Wisconsin, Milwaukee.
Ani Gjika is an Albanian-born poet, nonfiction writer and translator of eight books. She is a graduate of Boston University MFA program. Gjika’s memoir, An Unruled Body: A Poet’s Memoir, was published in 2023 by Restless Books.
The Loch Raven Review 